Veel mensen denken bij ‘hormonen’ direct aan geslachtshormonen, omdat we die kennen uit de biologieles. Maar het hele lijf draait op hormonen die processen aansturen en er zijn allerlei soorten van. Het is handig om er iets meer over te weten te komen. Ik heb wel vaker geroepen dat ons lichaam een bijzonder fabriekje is, waarbij alles op elkaar is afgestemd. Zo heb je bijvoorbeeld de ‘honger- en verzadigingshormonen’ ghreline en leptine. Dankzij deze hormonen krijgt je brein het signaal dat je voldoende hebt gegeten en kunt stoppen. Bij sommige mensen zijn deze hormonen verstoord door jarenlang negeren van de signalen (bijvoorbeeld mensen met obesitas en jo-jo diëters). Ze blijven dooreten en houden trek, zelfs als hun maag vol is.
Schildklierhormonen regelen je metabolisme, je hebt vast wel gehoord van een vertraagde of versnelde schildklier, waardoor mensen aankomen of juist moeite hebben op gewicht te blijven. Normaliter, als je te weinig eten binnenkrijgt, vertraagt je metabolisme en slaat reservevoorraden op; het gaat in overlevingsstand. Het lichaam past zich aan. Als je schildklier ontregeld is is je natuurlijke stofwisseling verstoord. (Hier slikken sommigen medicijnen voor om de juiste hormonen aan tekunnen maken). Een verstoring van de hormoonbalans zorgt voor een verstoring van de natuurlijk processen in je lichaam.
Bij vrouwen in de overgang is dat dan juist weer de bedoeling: de menstruatie stopt (menopauze) door een veranderde hormoonbalans. Dit is een natuurlijk proces, zo is het bedoeld. Vrouwen kunnen in de overgang echter ook last krijgen van andere effecten: kortademigheid, opvliegers, verhoogde hartslag, angst, somberheid of zelfs depressie. Een verstoring van de hormoonhuishouding die allerlei processen in je lichaam in de war stuurt. Zouden die klachten iets met de overgang te maken kunnen hebben? Natuurlijk wel!
Gelukkig zijn er nog de gelukshormonen: die zijn gigantisch belangrijk voor ons welzijn. Je hebt er vast wel eens van gehoord: oxytocine, dopamine, endorfinen, serotonine… deze stofjes helpen je om je lekker in je vel te voelen, een gerust gevoel te geven, makkelijk in slaap te vallen, goed te slapen een geluksgevoel te ervaren. Sporten, bewegen, dansen, knuffelen, sex, wandeleln in de natuur, dankbaarheid ervaren, genieten van je hobbies, tekenen, schilderen … deze activiteiten zorgen allemaal voor de aanmaak van gelukshormonen. Maak er tijd voor!
Minstens zo bekend zijn de stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, die worden aangemaakt (in je bijnieren, jawel) als je een prestatie moet leveren, onder druk staat of als je een spannende film kijkt: je krijgt een verhoogde hartslag, alles staat op scherp, klaar om in actie te komen. Je hebt gezonde stress… De ‘fight, flight, freeze’ reactie volgt. In onze huidige maatschappij vol prikkeling staan we echter vaak ‘aan’ terwijl het lichaam niet hoeft te rennen, te jagen of te vluchten. Als je langdurig blootstaat aan spanning of stress, en daar geen gezonde uitlaatklep voor hebt, kan je hormoonhuishouding in de war raken, en dat kun je voelen. Je kunt last krijgen van hoofdpijn, een kort lontje, een opgejaagd gevoel, slecht slapen, moeilijk inslapen, weinig energie hebben of juist te veel… Ook hier is balans enorm belangrijk.
Voor een gebalanceerde hormoonhuishouding zijn aanpassingen in je leefstijl belangrijk: voeding, beweging, ontspanning, slaap… om de aanmaak van bepaalde hormonen te stimuleren of juist af te remmen. Maar ook de mate van stress, uitdaging, levensvervulling en uitgedaagd worden spelen mee; voel je je burned-out of juist bored-out? Wat wordt er gevraagd van je talenten, je veerkracht en uithoudingsvermogen?
Het helpt om te luisteren naar de signalen van je lichaam. Ook je voeding heeft invloed op een gezonde hormoonhuishouding: er is bijvoorbeeld vet nodig voor de aanmaak van hormonen. Hormonen worden uit cholesterol gemaakt. Jawel. Vet en cholesterol, daar zijn we bang voor gemaakt, maar er is nog veel over te leren. Gezonde vetten heb je nodig, denk aan noten, zaden, pitten, olijfolie, olijven, avocado’s, kokosolie … En denk ook aan je darmhuishouding, voor de gezonde opname en verwerking van voedingsstoffen. Voor een gezonde darmhuishouding en darmflora heb je veel vezels nodig en gevarieerd eten in alle kleuren van de regenboog. Alleen of teveel naar voeding kijken is echter geen ‘fix’, voor je het weet heb je een nieuwe obsessie!
Alleen met voeding red je het niet wat mij betreft. Let erop dat je leuke dingen blijft doen die je vervulling geven, en zorg voor een uitlaatklep voor je emoties! Sociale contacten, creatieve uitspattingen, leuke dingen doen samen met anderen, erop uitgaan. Of juist alleen zijn: ‘me-time’ en ontspanning gaan hand-in-hand. Geniet van kleine dingen, sport, doen wat je vervulling geeft; ga de natuur in voor een boswandeling of een frisse neus langs het strand.
Probeer eens een simpele ademhalingsoefening om de stress te lijf te gaan met de ‘4-7-8’ ademhaling: Rustig 4 tellen inademen, 7 tellen vasthouden en 8 tellen uitademen. Door je uitademing langer te maken dan je inademing geef je je hersenen wat rust… Zo simpel kan het zijn.
Meer lezen? Ik schreef er verschillende blogs over. En internist-endocrinoloog Max Nieuwdorp schreef recentelijk het boek: ‘Wij zijn onze hormonen’ (Bezige Bij, 2022). Ook Ralph Moorman, voedingstechnoloog schreef veel over Hormoonbalans en de ‘hormoonfactor’.
